درخت پسته یک گیاه مقاوم به خشکی و شوری است که به دلیل سازگاری با اقلیم های گرم و خشک، به عنوان یکی از مهمترین محصولات باغی در ایران شناخته میشود. ویژگیهای شاخص آن عبارتند از:
1- شرایط محیطی و اقلیمی ایده آل و مناطق زیر کشت
شرایط اقلیمی:
- - آب وهوا:
- - درخت پسته در مناطق گرم و خشک با تابستان های طولانی و زمستان های سرد مقاوم بوده و رشد می کند ، همچنین دمای ایده آل رشد بین 35 تا 45 درجه سانتیگراد در تابستان و تحمل سرمای تا منفی۱۰ درجه سانتیگراد در زمستان می باشد.
- - خاک:
- - خاکهای شنی لومی با زهکشی بالا و pH بین 7 تا 7.8 برای کشت این گیاه مناسب است علاوه بر آن ، مقاوم به شوری و کم آبی نیز میباشد ، اما در خاکهای سنگین و مرطوب باعث پوسیدگی ریشه گیاه میشوند .
شهرستانهای اصلی زیر کشت:
کرمان (شهری های با زیر کشت بالای گیاه شامل : رفسنجان، سیرجان)، خراسان رضوی، یزد، فارس، سمنان، قزوین و خراسان جنوبی ،آذربایجان شرقی و غربی . که استان کرمان با سهم ۴۰٪ تولید، پیشتاز کشت این گیاه است.
2- آفات مهم، زمان زندگی و سموم رایج :
درخت پسته در ایران با چالشهای متعددی از جمله حمله آفات و بیماریها مواجه است. در زیر، مهمترین آفات تأثیرگذار، نحوه خسارت، زمان فعالیت، روشهای مبارزه بیولوژیک و شیمیایی، و دوز توصیه شده سموم بر اساس داده های علمی و منابع معتبر آورده شده است:
1. پسیل پسته (شیره خشک)
نام علمی:
- - Agonoscena pistaciae (پسیل معمولی پسته)
- - Agonoscena bimaculata (پسیل خنجوک)
- - Megagonoscena viridis (پسیل برگ پیچ)
نحوه خسارت:
- تغذیه از شیره گیاهی، ترشح عسلک و رشد قارچ دوده، زردی و ریزش برگها، کاهش رشد جوانه ها و نیم مغز شدن میوه ها .
- پسیل برگ پیچ باعث پیچیدگی برگها و تغییر شکل جوانه ها میشود .
زمان فعالیت:
- اوج فعالیت در بهار (فروردین-خرداد) و تابستان، با چندین نسل در سال .
مبارزه بیولوژیک:
- استفاده از زنبورهای پارازیتوئید مانند Psyllaephagus pistaciae .
- کاربرد باکتریهای Bacillus subtilis و Bacillus amyloliquefaciens برای کاهش جمعیت پسیل .
مبارزه شیمیایی:
- ایمیداکلوپرید (Imidacloprid) :
- دوز هکتاری: ۰.۵ تا ۱ لیتر
- مقدار برای ۱۰۰۰ لیتر آب: ۰.۵ تا ۱ لیتر (به صورت محلولپاشی).
- تیامتوکسام (Thiamethoxam):
- دوز هکتاری: ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم
- مقدار برای ۱۰۰۰ لیتر آب: ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم (حلشده در آب).
- استامیپراید (Acetamiprid) :
- دوز هکتاری: ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم
- مقدار برای ۱۰۰۰ لیتر آب: ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم.
2. پروانه چوب خوار پسته
نام علمی: Kermania pistaciella
نحوه خسارت:
- لاروها به شاخه های جوان و گل آذین حمله کرده، باعث سیاه شدن و ریزش آنها می شوند.درصورت کنترل نکردن آفت باعث بروز خسارت شدید شده و منجر به کاهش ۳۰-۵۰ درصدی محصول میشود .
زمان فعالیت:
- فصل بهار (زمان گلدهی) و تابستان .
مبارزه بیولوژیک:
- استفاده از زنبورهای پارازیتوئید مانند Bracon hebetor .
مبارزه شیمیایی:
- دیفلوبنزورون (Diflubenzuron) :
- دوز هکتاری: ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم
- مقدار برای ۱۰۰۰ لیتر آب: ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم.
- لوفنورون (Lufenuron) :
- دوز هکتاری: ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیلیتر
- مقدار برای ۱۰۰۰ لیتر آب: ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیلیتر.
3. سن قرمز پسته
نام علمی: Lygaeus pandurus
نحوه خسارت:
- مکیدن شیره میوه ها، ایجاد لکه های سیاه روی پوست میوه و کاهش کیفیت مغز پسته میشود .
زمان فعالیت:
- تابستان و اوایل پاییز .
مبارزه بیولوژیک:
- استفاده از کفشدوزک های شکارگر مانند Chilocorus bipustulatus .
مبارزه شیمیایی:
- لامبدا سی هالوترین (Lambda-cyhalothrin) :
- دوز هکتاری: ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیلیتر
- مقدار برای ۱۰۰۰ لیتر آب: ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیلیتر.
4. شب پره پوست خوار (کراش)
نام علمی: Ectomyelois ceratoniae
نحوه خسارت:
لاروها به پوست میوه ها نفوذ کرده، باعث پوسیدگی و آلودگی قارچی (آفلاتوکسین) میشوند و باعث بروز بیماری های قارچی و افت کیفیت محصول و مقدار محصول میگردد .
زمان فعالیت:
تابستان و اوایل پاییز .
مبارزه بیولوژیک:
- استفاده از باکتری Bacillus thuringiensis (BT) :
- دوز هکتاری: ۱ تا ۲ کیلوگرم
- مقدار برای ۱۰۰۰ لیتر آب: ۱ تا ۲ کیلوگرم.
مبارزه شیمیایی:
- متاباسیفوس (Methabenzthiazuron) :
- دوز هکتاری: ۵۰۰ گرم
- مقدار برای ۱۰۰۰ لیتر آب: ۵۰۰ گرم.
5. زنجره پسته
نام علمی: Hyalesthes obsoletus .
نحوه خسارت:
- انتقال بیماریهای باکتریایی مانند پوسیدگی فیتوپلاسمایی از طریق تغذیه از آوندها .
زمان فعالیت:
- بهار و تابستان .
مبارزه بیولوژیک:
- کنترل جمعیت با استفاده از تله های نوری .
مبارزه شیمیایی:
- ایمیداکلوپرید (Imidacloprid) :
- دوز هکتاری: ۰.۵ لیتر
- مقدار برای ۱۰۰۰ لیتر آب: ۰.۵ لیتر.
6. شپشک واوی
نام علمی: Saissetia oleae .
نحوه خسارت:
- تشکیل کلونی روی شاخه ها و برگها، ترشح عسلک و جذب مورچه ها .
زمان فعالیت:
- تمام سال، با اوج در تابستان .
مبارزه بیولوژیک:
- استفاده از زنبور Metaphycus helvolus .
مبارزه شیمیایی:
- پیریمیکارب (Pirimicarb) :
- دوز هکتاری: ۵۰۰ گرم
- مقدار برای ۱۰۰۰ لیتر آب: ۵۰۰ گرم.
7. مگس میوه پسته
نام علمی: Rhagoletis completa .
نحوه خسارت:
- تخم گذاری در میوه ها و ایجاد لکه های قهوهای روی پوست .
زمان فعالیت:
- تابستان .
مبارزه بیولوژیک:
- استفاده از تله های فرمونی .
مبارزه شیمیایی:
- اسپینوزاد (Spinosad) :
- دوز هکتاری: ۲۰۰ میلیلیتر
- مقدار برای ۱۰۰۰ لیتر آب: ۲۰۰ میلی لیتر.
نکات مهم در تهیه محلول سم
1. غلظت سم:
- مقادیر ذکرشده بر اساس سمپاشی ۱۰۰۰ لیتر آب در هکتار محاسبه شده اند. اگر حجم آب کمتر یا بیشتر باشد، مقدار سم باید متناسب تنظیم شود.
2. فرمولاسیون سم:
- برخی سموم به صورت مایع (EC)، پودر (WP)، یا گرانول (GR) هستند. حتماً دستورالعمل روی بسته بندی را مطالعه کنید.
3. تست اختلاط:
- قبل از سمپاشی، اختلاط سم با آب را در یک سطل کوچک تست کنید تا از عدم رسوب یا واکنش شیمیایی مطمئن شوید.
4. زمان سمپاشی:
- سمپاشی را در صبح زود یا عصر انجام دهید تا از تبخیر سم جلوگیری شود.
نکات کلیدی در مدیریت یکپارچه آفات (IPM) :
1. پایش مستمر: استفاده از تله های نوری و فرمونی برای رصد جمعیت آفات .
2. کاهش مصرف سموم: استفاده از روشهای بیولوژیک و ارقام مقاوم (مانند رقم 'ممتاز' که به شوری و آفات مقاوم است) .
3. مدیریت آبیاری: جلوگیری از آبیاری بیش از حد که رطوبت را افزایش داده و شرایط را برای قارچ ها مساعد میکند .
4. هرس اصولی: حذف شاخه های آلوده و بهبود گردش هوا در تاج درخت .
3- مواد مغذی، زمان کود دهی و تشخیص کمبودها
در زیر کلیه کودهای ضروری برای درخت پسته بر اساس مراحل رشدی و رویشی ، مقدار و روش مصرف (محلولپاشی یا آبیاری) کود و مقدار توصیه شده ذکر شده است:
1. کودهای ماکرو (اصلی)
الف) نیتروژن (N):
- منابع: اوره (۴۶٪ N)، سولفات آمونیوم (۲۱٪ N)، نیترات آمونیوم (۳۴٪ N).
- مصرف:
- زمان:
- مرحله رشد رویشی (اسفند-فروردین): ۵۰٪ نیتروژن سالانه.
- پس از برداشت (مهر-آبان): ۳۰٪ نیتروژن سالانه.
- قبل از گلدهی (اسفند): ۲۰٪ نیتروژن سالانه.
- مقدار:
- آبیاری: ۲۰۰-۳۰۰ کیلوگرم اوره در هکتار (بسته به سن درخت).
- محلولپاشی: ۵-۱۰ کیلوگرم اوره در ۱۰۰۰ لیتر آب (ترجیحاً در بهار).
ب) فسفر (P):
- منابع: سوپرفسفات تریپل (۴۶٪ P2O5)، مونوآمونیوم فسفات (MAP).
- مصرف:
- زمان:
- قبل از گلدهی (اسفند).
- پس از برداشت (مهر-آبان).
- مقدار:
- آبیاری: ۱۰۰-۱۵۰ کیلوگرم سوپرفسفات تریپل در هکتار.
- محلولپاشی: ۳-۵ کیلوگرم فسفات در ۱۰۰۰ لیتر آب.
ج) پتاسیم (K):
- منابع: سولوپتاس (K2O 50٪)، نیترات پتاسیم (KNO3).
- مصرف:
- زمان:
- مرحله مغز بستن (خرداد-تیر).
- پس از برداشت (مهر-آبان).
- مقدار:
- آبیاری: ۱۵۰-۲۰۰ کیلوگرم سولوپتاس در هکتار.
- محلولپاشی: ۵-۷ کیلوگرم نیترات پتاسیم در ۱۰۰۰ لیتر آب.
2. کودهای میکرو (ریزمغذی ها)
الف) آهن (Fe):
- منابع: سکوسترین آهن (Fe-EDDHA- EDDHMA)، سولفات آهن.
- مصرف:
- زمان:
- بهار (زمان رشد جوانه ها) و پاییز (پس از برداشت).
- مقدار:
- آبیاری: ۲۰-۳۰ کیلوگرم سولفات آهن در هکتار.
- محلولپاشی: ۲-۳ کیلوگرم سکوسترین آهن در ۱۰۰۰ لیتر آب.
ب) روی (Zn):
- منابع: سولفات روی (ZnSO4)، کلات روی.
- مصرف:
- زمان:
- قبل از گلدهی (اسفند) و پس از برداشت (مهر).
- مقدار:
- آبیاری: ۱۵-۲۰ کیلوگرم سولفات روی در هکتار.
- محلولپاشی: ۱.۵-۲.۵ کیلوگرم سولفات روی در ۱۰۰۰ لیتر آب.
ج) بور (B):
- منابع: اسید بوریک، بوراکس.
- مصرف:
- زمان:
- گلدهی (فروردین) و مرحله تشکیل میوه (اردیبهشت).
- مقدار:
- آبیاری: ۵-۱۰ کیلوگرم اسید بوریک در هکتار.
- محلولپاشی: ۲۰۰-۳۰۰ گرم اسید بوریک در ۱۰۰۰ لیتر آب.
د) منیزیم (Mg):
- منابع: سولفات منیزیم (MgSO4).
- مصرف:
- زمان:
- بهار و تابستان.
- مقدار:
- آبیاری: ۵۰-۱۰۰ کیلوگرم سولفات منیزیم در هکتار.
- محلولپاشی: ۳-۵ کیلوگرم در ۱۰۰۰ لیتر آب.
3. کودهای آلی و تقویتی
الف) هیومیک اسید:
- مصرف:
- زمان:
- پاییز (پس از برداشت) و بهار (قبل از گلدهی).
- مقدار:
- آبیاری: ۱۰-۱۵ لیتر هیومیک اسید مایع در هکتار و یا هیومیک اسید پرک بالای 70 درصد ، 3-5 کیلوگرم در هکتار
- محلولپاشی: ۲-۳ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب.
ب) کود دامی یا کمپوست:
- مصرف:
- زمان:
- پاییز (مهر-آبان) به صورت چالکود.
- مقدار:
- ۲۰-۳۰ تن در هکتار (برای درختان بالغ).
4. کودهای مخصوص مراحل کلیدی
الف) مرحله گلدهی (فروردین-اردیبهشت):
- کود NPK 10-52-10:
- مقدار: ۳-۵ کیلوگرم در ۱۰۰۰ لیتر آب (محلولپاشی).
- کود بور: ۲۰۰ گرم اسید بوریک در ۱۰۰۰ لیتر آب.
ب) مرحله مغزبستن (خرداد-مرداد):
- کود پتاسیم بالا (NPK 12-12-36):
- مقدار: ۵-۷ کیلوگرم در ۱۰۰۰ لیتر آب (محلولپاشی).
ج) پس از برداشت (مهر-آبان):
- کود پتاسیم + هیومیک اسید:
- آبیاری: ۱۵۰ کیلوگرم سولوپتاس + ۱۰ لیتر هیومیک اسید در هکتار.
5. جدول زمانبندی کوددهی بر اساس مراحل رشدی
|
مرحله رشدی |
کودهای توصیه شده |
روش مصرف |
|
پیش از گلدهی |
اوره، سوپرفسفات، روی، بور |
آبیاری + محلولپاشی |
|
گلدهی |
NPK 10-52-10، بور |
محلولپاشی |
|
تشکیل میوه |
نیترات پتاسیم، سولوپتاس |
آبیاری + محلولپاشی |
|
مغزبستن |
پتاسیم بالا، هیومیک اسید |
محلولپاشی |
|
پس از برداشت |
پتاسیم، فسفر، کود دامی |
آبیاری + چالکود |
|
زمستان |
سولفات آهن، سولفات روی |
چالکود |
نکات کلیدی :
1. آزمایش خاک و برگ: قبل از کود دهی، حتماً آزمایش خاک و برگ انجام دهید تا کمبودها دقیق شناسایی شود.
2. pH خاک: pH مناسب برای جذب کودها ۷-۷.۵ است. اگر خاک اسیدی است، از آهک استفاده کنید.
3. محلولپاشی: در صبح زود یا عصر انجام شود تا از سوختگی برگ ها جلوگیری شود.
4. آبیاری پس از کود دهی: پس از مصرف کودهای جامد، آبیاری سنگین انجام دهید تا کود در خاک نفوذ کند.
تشخیص کمبود:
- نیتروژن: زردی برگهای پیر.
- آهن: زردی رگبرگها.
- پتاسیم: حاشیه سوزی برگها.
- روش تشخیص: آزمایش خاک و برگ قبل از کود دهی.
4- زمان آبیاری ایده آل بر اساس مناطق :
- کرمان و یزد: آبیاری هر ۲۰-۳۰ روز در تابستان با روش قطره ای.
- مناطق معتدل (سمنان، قزوین): آبیاری هر ۱۵-۲۰ روز.
- پس از برداشت (شهریور-مهر): آبیاری سبک برای مقاومت در برابر سرما.
5- ارقام پسته در ایران و بهترین رقم
ارقام اصلی:
1. اکبری: درشت ترین و گرانترین (حساس به آفلاتوکسین).
2. احمدآقایی: مناسب صادرات به اروپا (مغز سبز).
3. کله قوچی: خندان و درشت.
4. فندقی: ریز و اقتصادی.
5. ممتاز زرند: مقاوم به شوری.
بهترین رقم: اکبری به دلیل اندازه و طعم، اما احمد آقایی برای صادرات ارجح است.
6- کودهای مناسب در مراحل مختلف
- گلدهی (فروردین-اردیبهشت): کود 10-52-10 (تقویت گل).
- باردهی (خرداد-مرداد): کود 12-12-36 (پتاسیم برای پر شدن مغز).
- پس از برداشت (مهر-آبان): کود پتاسیم و هیومیک اسید (جلوگیری از سرمازدگی).
مدیریت تغذیه درخت پسته نیازمند ترکیب کودهای شیمیایی، آلی و ریزمغذیها در زمانهای مشخص است. بهترین نتایج با رعایت نیازهای مرحلهای درخت (گلدهی، مغزبستن، پس از برداشت) و استفاده از روش های مکمل (محلولپاشی + آبیاری) حاصل میشود.
7- زمان و نحوه هرس
هرس فرم:
- سال اول: سربرداری نهال از ۹۰ سانتی متری برای ایجاد اسکلت.
- سال دوم-پنجم: هرس شاخه های جانبی به شکل جامی.
هرس باروری:
- زمستان: حذف شاخه های خشک و بیمار.
- تابستان: هرس سبک برای افزایش نورگیری.
8- نحوه کاشت و پیوند زدن
کاشت:
- خاک: آماده سازی با کود حیوانی و شخم عمیق.
- فاصله: ۶×۶ متر برای ارقام پربار.
پیوند:
- پایه ها: استفاده از پایه بنه (مقاوم به خشکی) یا چاتلان قوش (مقاوم به نماتد).
- روش پیوند:
- لوله ای (خرداد-تیر): مناسب مناطق باد خیز.
- شکمی (T): در پایه های جوان.
مراحل پیوند:
1. انتخاب پیوندک از شاخه های یکساله.
2. ایجاد برش افقی روی پایه و قراردادن پیوندک.
3. پانسمان با نوار پلاستیکی.
جمعبندی:
درخت پسته در ایران با توجه به تنوع ارقام، مقاومت به خشکی، و مدیریت آفات و تغذیه، یکی از مهمترین محصولات صادراتی است. موفقیت در کشت آن نیازمند رعایت شرایط اقلیمی، آبیاری منظم، هرس اصولی، و استفاده از کودهای مناسب در زمانهای مشخص است. استانهای کرمان و خراسان به دلیل سازگاری اقلیمی، عمدهترین مناطق تولید هستند.
مبارزه با آفات پسته نیازمند ترکیبی از روشهای بیولوژیک (استفاده از باکتریها و حشرات مفید) و شیمیایی (با رعایت دوز دقیق) است. پیشگیری از طریق انتخاب ارقام مقاوم (مانند 'احمدآقایی' و 'اکبری') و مدیریت بهینه باغ نیز نقش کلیدی دارد . برای جلوگیری از مقاومت آفات به سموم، توصیه میشود از سموم با مکانیسمهای اثر متفاوت بهصورت چرخشی استفاده شود.
هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.